Ik had me voorgenomen dat dit een blog moest worden over alles wat je onder een appelboom kunt doen : naar de tuin staren, ja, maar zeker ook boeken lezen, taartjes smullen, van aperitiefjes nippen, en bovenal genieten van de kinderen. Door de aard van het seizoen gaat het momenteel echter vooral over de tuin (garandeert ook iets meer anonimiteit natuurlijk). En tot mijn grote verbazing zijn er allerlei vriendelijke ecobloggers die mijn blabla hier aan hun blogroll toevoegen, mij van goede raad dienen, èn mij bovendien naar opendeurdagen uitnodigen. Ik ben daar zeer verbaasd en verheugd over.
Maar, ik denk dat ik deze mensen nu slag om stoot ga ontgoochelen. Ik kan nog wel een beetje doen alsof, maar het komt er toch vroeg of laat uit, en ik beken het dus maar meteen: ik heb zeer veel Kritische Vragen bij ecologisch tuinieren. Uit onkunde, natuurlijk. Maar toch: slik!
Eco-bijbel Velt zegt het volgende over een ecologische siertuin:
‘ Een ecologische siertuin houdt rekening met de menselijke wensen en behoeften én wil bijdragen aan meer natuur, aan het herstel van het landschap en aan een schoner milieu. In een ecologische tuin wordt gekozen voor planten die zijn aangepast aan de grondsoort en aan de omstandigheden. De voorkeur gaat uit naar streekeigen bomen en struiken. Op die manier help je mee aan het ‘typisch’ houden van de streek.
In die menselijke wensen kan ik me vinden. Dat is een eerlijke visie. Tuintjes aanleggen is ‘des mensens’, is cultuur, en een echt stuk natuur creëer je dus niet met zelf plantjes in bepaalde volgordes te planten. Dat is alleen maar imitatie. (wel goede imitatie natuurlijk)
Ook planten die zijn aangepast aan grondsoort en omstandigheden zijn een onbetwistbare regel. Je wilt het niet op je geweten hebben dat een plant schimmels krijgt omdat jij hem persé in je tuin wil, terwijl hij veel gelukkiger zou zijn op de bahama’s. Die magere ficus, weg ermee dus!
Maar o maar, dat woordje ‘streekeigen’. Dat klinkt zo ongematigd; in mijn oren toch. Daar lijkt zo’n onwrikbaar geloof aan vast te hangen in het bestaan van een oeroude traditie, een vast omlijnd plantenbestand, dat weer tot leven zou kunnen worden gewekt als iedereen maar beter zijn best deed. ‘We gaan terug de planten zetten die hier altijd hebben gestaan, vooraleer alles met uitheemse planten en properheidsdwang werd bedreigd’.
Maar waar is ‘hier’? En wanneer is ‘altijd’?
Herstel van het landschap, noemt Velt het, maar het landschap van welke periode, welke tijd, en welke functie? Zie ik het verkeerd als ik de indruk heb dat ecologie een bepaalde periode terug in ere wil stellen, een bucolica van Europese wilde planten in een tijd lang, lang geleden? En snap ik er geen jota van als ik denk dat die periode toch nooit echt heeft bestaan?
Er worden tegenwoordig nogal wat Amerikaanse eiken gerooid. Ik kan dat begrijpen, want die kerels palmen voor je het weet een heel bos in en sturen je beuken, inheemse eiken, enz. wandelen. Maar die beuk is, wanneer je wat verder terugkijkt, al even uitheems. Ooit was Vlaanderen een moeras, met berken, en hier en daar een eik. Bijna alle bossen zijn aangeplant (we laten het mooie ’t Bos Eename even buiten beschouwing), en bijna alle boomsoorten ingevoerd. En wat met valeriaan, echinacea, enz.? Die zullen er in het moeras allicht niet gestaan hebben. Houtkanten en gemengde hagen? Nog maar een paar honderd jaar oud, toen natuur herschapen werd tot weides en landgoed. Wat ik dus maar wil zeggen: ook al heb ik ontzettend veel enthousiamse voor ecologisch tuinieren, wil ik het als ideaal nastreven en er nog massa’s over bijleren, toch ben ik ook geneigd het met een korreltje zout te nemen. Want wat zou er mis zijn met mijn Griekse sneeuwklokje als het hier even goed groeit als daar, als het de inheemse sneeuwklokjes evenveel tot hun recht laat komen, de bijtjes aantrekt, geen sproeistoffen of extra water vraagt, enz? Dat Griekse sneeuwklokje staat er dus, naast het inheemse sneeuwklokje, onder mijn esdoorn en lindeboom. En die gecultiveerde chrysant uit het ouderlijke huis van mijn grootvader staat er ook. Want is dat nu ook niet mooi, de vermoedelijk zelf-gecreëerde variëteiten die in families worden doorgegeven in ere houden? Ik vind het dus prachtig en verplicht, dat ecologisch tuinieren, maar als het heel erg strak wordt toegepast, dan word ik daar toch ook een beetje bang van. Oei…
Onder de appelboom 
Hihi… Kom eens even in mijn tuin kijken? In de ‘wilde hoekjes’ (zeg maar hoeken) probeer ik inderdaad zoveel mogelijk ‘inheemse’ planten te planten, maar in de borders is het een vrolijke mengelmoes van beide.
Kijk trouwens ook eens in het boek: ‘De ecologische siertuin’ van Velt: ook daarin vind je beide gezellig door en met elkaar.
‘Ecologisch’ betekent voor mij ‘in harmonie met de natuur’, maar dat hoeft niet te betekenen dat alles wat ‘exoot’ is zonder meer gebannen wordt…
Wel ben ik een stukje voorzichtiger als het om uitheemse planten gaat. Heb je een paar dagen geleden mijn ‘verlanglijstje’ gelezen? Ik wou een Aronia melanocarpa in mijn tuin willen, maar vroeg wel aan de lezers of die plant niet te zeer zou gaan woekeren. Ik kreeg maar één antwoord, iemand die me daar compleet in geruststelde. Helaas kwam dat antwoord uit de VS, en daar is die ‘inheemse’ struik inderdaad geen woekerplant. Maar ik durf het uiteindelijk toch niet aan die in de tuin te planten, omdat een paar Nederlandstalige boeken me wel waarschuwen voor het woekeren van die plant, zeker op vochtige bodems.
De reden dat ik graag kies voor inheemse planten, is omdat in onze streken de ‘ongerepte’ natuur al dermate onder druk staat, dat die inheemse planten ‘in de vrije natuur’ steeds minder kansen hebben. Bovendien ben ik gezegend met een meer dan behoorlijke nieuwsgierigheid naar de etymologie van plantennamen (botanische en volksnamen), en naar de met planten verbonden folklore. En ik vind het nu eenmaal leuk om ook de planten die bij de verhaaltjes horen in mijn tuin te hebben.
Een reden die vaak wordt aangehaald als reden om inheemse planten in je tuin te halen is, dat je daarmee meer insecten naar je tuin lokt.
Uit het ‘BUGS’-onderzoek blijkt echter, dat dat niet klopt (samenvatting van dat onderzoek stond vorig jaar op mijn blog, en ik had het specifiek over dit onderwerp in het stukje ‘Gewriemel in je bloementuin‘ van 25 augustus 2008.
Over dat ‘typisch’ houden van de eigen streek… hihi, gisteren las ik nog in een artikel in Landleven over een dorpje in het Oosten van Nederland, dat ‘Westerlingen’ (inwijkelingen uit de randstad) door het invoeren van veranderingen het dorp ‘levend’ hielden…
Duidelijk beïnvloed door Voskuil 🙂
Net zoals zoveel andere organisaties is Velt ontstaan begin jaren 70 (1972 om precies te zijn), op een moment dus dat de natuur en de hele wereld rond ons duidelijk naar de knoppen anex filistijnen ging (na de vreselijke jaren ’50 en ’60).
Het landschap waarnaar verwezen wordt is het landschap zoals de stichters / volgelingen het zich toen herinnerden uit hun jeugd. Dat is het landschap zoals je het beschrijft als ‘100 jaar geleden ingevoerd’.
Het lijkt me volkomen terecht te ijveren tegen enkel / al te veel Bekaert-draad, en het kappen van jarenoude meidoornhagen ea om deze lelijke dingen in de plaats te zetten (zoals een paar jaar geleden hier nog in de straat gebeurde)
tot zover de eerste gedachten. nu moet er dringend met de koter getuinierd worden
Om het allemaal nog even ingewikkelder te maken, blijkt ons ‘inheems plantgoed’ vaak niet zo onschuldig. Blijkt dat de inheems soorten vaak van buitenlandse origine zijn. Een schone sleedoorn met italiaanse roots bijvoorbeeld. Resultaat… toch nog een ‘bedreiging’ voor het ecosysteem. Deze soorten reageren toch nog anders op ons klimaat. Komen anders tot bloei (grote pech voor de vlinders die er vanaf hangen), niet bestand tegen kouder klimaat, gevoeliger voor ziektes. En wij maar massaal inheems plantgoed kopen, ons niet bewust van de gevolgen.
Ik ben in ieder geval grote voorstander van inheemse planten en wanneer ze verkrijgbaar zijn , ook de autochtone varianten. Ik krijg kriebels als ik voortuintjes zie met olijfbomen, palmbomen, …. maar her en der compromissen geen probleem!
@ Annetanne: ik heb je blog al voldoende uitgeplozen om te weten dat als jij planten zet, dat je dan weet waar ze vandaan komen! En ik had je (Zuid-Europees) sneeuwklokje en een occasionele cultivar ook al gespot. Maar als ik dan zo’n dingen lees als op de website van VELT (in één van hun boeken dit weekend nog erger gelezen), dan vind ik dat toch een beetje eenzijdig. Neigt naar extremisme zelfs. En daar word ik dan kwaad van. Extreem kwaad zelfs…
@ Dieter: ja Voskuil! 🙂 Ik wou het eerst helemaal anders formuleren. Maar toen stond dit er plots op. Misschien omdat de 7 delen uit zijn. ‘k Vind het eigenlijk nog steeds geen goede boeken, en toch, ik mis ze wel een beetje.
@Anoniem: vandaar mijn vraag: wat is inheems? Een sleedoorn die hier al 300 jaar staat, is dat dan inheems? Of is het feit dat hij ooit eens is ingevoerd voldoende om hem altijd uitheems te noemen? Ik wil ook geen palmboom hoor, maar een niet-wilde, gecultiveerde specifieke rozensoort moet volgens mij wel kunnen als die de rest van je planten en dieren even goed in evenwicht houdt als de oorspronkelijk inheemse variant (maar die moet je dan OOK planten, bij wijze van compromis) Het was maar een gedachtengang natuurlijk.
Met ‘altijd’ wordt in deze context gerefereerd naar wat hier na de laatste ijstijd, dus zo wat in de laatste 15000 jaar, vanzelf geraakt is (‘vanzelf’ is hierbij belangrijk: door eigen zaadverspreiding. Dit kan onderzocht worden door de pollenbank in de ondergrond). Maar ziet: ook daar twijfelgevallen, zoals de Hazelaar die toch opvallend snel gemigreerd is (en dus waarschijnlijk omwille van zijn voedzame noten een (mensen)handje geholpen werd in zijn opmars). En dan wordt er ook nog een onderscheid gemaakt tussen inheems (sleedoorn) en autochtoon (sleedoorn die hier op eigen houtje gekomen is), want dat is niet hetzelfde als je de rups van een Sleedoornpage bent: enkel de autochtone lopen uit op het goede moment. Anders ga je dood.
Maar uiteindelijk: elk zijn ding denk ik dan. En voor mij is het al lang goed als de herbi- en insecticiden in de kast blijven. Voor de rest plant iedereen maar waar hij/zij zin in heeft en wat zelf mooi vindt. Want zoals Annetanne aangeeft: voor de beestjes maakt het uiteindelijk toch niet zo veel uit.
Al vind je in mijn tuin vooral inheemse planten (ik vind die persoonlijk mooier dan veel cultivars), er staat ook bruidsluier, en buddleia, en paardekastanje, en nog een en ander.
Ook hier is fanatisme nergens goed voor 🙂
@ Bart: die laatste zin van jouw reactie, dat is wat ik dus wou zeggen 🙂
@appelboom: ik denk dat je zelf meer fanatisme in bepaalde opvattingen leest dan dat ermee bedoelt wordt.
Zoals een werelberoemd Velt-lesgever ooit eens zei: “als ik er één pippo kan van overtuigen geen sparren te zetten ben ik al blij”.
En ik ga volledig mee met bart: ik vind inheemse planten gewoon ook mooier. te weten dat die er gewoon door de natuur gekomen zijn. Hier in de tuin staan twee clematissen, een cultivar en een bosrank. De bosrank is een lust voor mijn oog, en al die bijtjes, en die geur. de cultivar kan ik eigenlijk echt niet mooi vinden, en ik heb er nog nooit een beest op gezien (een voorwaarde voor een geslaagde tuin voor mij).
het is gewoon ergens iets tussen onze oren denk ik.
Niemand zal je komen stenigen met steenfruit omdat je Griekse sneeuwklokjes hebt.
en er blijft natuurlijk nog een verschil tussen ‘ecologisch’ en wat Velt onder ‘ecologisch’ begrijpt.
[…] Exotic? Invasive? Say what?’, en Onderdenappelboom sloot de week af met de vraag ‘Wat is Eco?’. Begin deze week had Jan het dan weer over wat een ecologische tuin voor hem precies […]
Sommige mensen schijnen te denken dat ecologisch tuinieren een soort geloof is en het wordt dan ook met een groot fanatisme uitgeoefend. Ik ben meer voor leven en laten leven. Tuurlijk hebben de inheemse (rekbaar begrip) de voorkeur maar om nu als een dolle alles uit de tuin (of zelfs het land) te verwijderen wat hier van oorsprong niet hoort. Het zou een kale boel worden, denk je ook niet? 😉
Goed geschreven post!
Wel, ik stel alleen maar vragen, want wat weet ik ervan af hé? En ik heb alweer vanalles bijgeleerd nu. Tof.
allez vooruit stop maar met de patatjes en de tomatjes 😉
Leven en laten leven dat heeft misschien toch wel zijn grenzen of niet ?; de Rhododendrons staan prachtig in de noorderkempen, op de zanderige wat zurige bodem; als je een stuk kleigrond moet gaan ombouwen om toch kostte wat kost een Rhododendron in je verzameling te hebben dan zou ik zeggen : ga eens wat vaker een biertje drinken in Postel en kies gewoon een andere leuke plant die het waarschijnlijk met minder zorgen langer beter gaat doen.
We zullen Darwin en zijn evolutieleer maar als basis nemen zeker. Als dier of plant zelf naar een bepaalde plaats migreert dan mag je hem weldra inheems beginnen noemen lijkt me. Denk maar aan de tijgerspinnen die een paar jaar geleden zuidelijker leefden en die je nu makkelijk in de meeste tuinen kan spotten. Door de opwarming van de aarde dreigen heel wat wijngaarden lang niet meer zo ideaal te liggen als “vroeger”, en ga zo maar verder.
Darwin indachtig zal alles evolueren zolang er maar veranderingen bestaan op het systeem, en die veranderingen zijn voorlopig gegarandeerd. Fauna en flora zal zich aanpassen, planten en dieren die het hier ‘van nature’ goed gaan doen worden vanzelf ‘inheems’.
Het duurt hopelijk nog wel even voor je de balen stro kan verwijderen rond die ‘leuke palmboom op den akker’…
“Hij die vrij is van alle ‘zonden’ gooie de eerste steen”, hebben we allemaal de perfecte tuin die overeenkomt met de planten die we graag zouden zetten ? Ik zou in elk geval al een stuk van de frambozen moeten rooien om ze wat hogerop te zetten, de planten die boven staan doen het in elk geval beter dan die beneden maar ik heb geen plaats meer boven 😉
Maar het feit blijft dat je makkelijker goede resultaten haalt als je wel de juiste planten op de juiste plaats hebt staan, zonder al te veel kunstingrepen.
Maar het kan nog ‘ingewikkelder’ 😉 In Mexico verdringen genetisch gemanipuleerde maïsrassen de inheemse maïsrassen. Mexico wordt gezien als de bakermat van de maïs. Maïs en maiïs, wie is en wie wordt inheems ? En hoe hou je die immigranten tegen als ze er wel zonder zorgen gedijen ??
Ha, Peter, daar word ik nu helemaal blij van zie, van zo’n reactie. Theoretisch onderbouwd twijfel zaaien, meer moet dat niet zijn! 🙂 Je zou er nog in dezelfde lijn kunnen aan toevoegen: hoe zinvol is het om met uitsterven bedreigde diersoorten in leven te houden als hun natuurlijke biotoop er ‘binnenkort’ niet meer is, of verschuift? Enfin, al jullie vragen en antwoorden zijn de dingen die ik in de (ook wel door mij) felbejubelde velt-boeken niet heb teruggevonden, ook al hebben ze daar zogezegd een hoofdstuk geschiedenis en uitleg. Ik zei het al, ik ben gewoon maar een beginner die er nog niets van snapt. Ze zouden bij een herdruk de urls van jullie blogs moeten toevoegen, dan zou iedereen de correcte info hebben. En dan kunnen we het weer gewoon over tomatjes en patatjes hebben, want dáár verwacht ik veel van 🙂
Om toch maar nog eens lastig te doen: eigenlijk was je vraag dus ‘wat is inheems?’, niet ‘wat is ecologisch’.
Ecologisch is bv. nog dat er geen afval uit je tuin verdwijnt, maar alles lekker wordt hergebruikt. Het gras bij de kippen of onder de haag, het snoeihout in een takkenwal of in een mooi gevlochten muurtje dat eindelijk die ‘vuilen hoek’ een beetje uit het zicht zet. Ecologisch is het dan ook dat het muurtje met het aanwezige snoeihout nog niet hoog genoeg is, en ik dus tot eind van de zomer of volgend voorjaar moet wachten voor ik verder kan gaat vlechten 🙂
@ dieter: even met een lege koffer bij ons passeren en je hebt twee meter takkenmuur 🙂