Erfstuk

In een boek of column waarvan ik de titel ben vergeten, vertelt Arnon Grunberg wat een wonderlijk gevoel het oplevert wanneer hij, liefst argeloos, maar toch zo vaak mogelijk, laat vallen dat zijn grootvader in de 19de eeuw werd geboren. Alsof niet alleen die grootvader, maar ook hijzelf nog met zijn voeten in die late jaren 1800 staat. Een directe brug naar een verleden tijdperk, schrijft Grunberg (of was het nu toch Verhulst?)

Met een grootvader die eveneens in de late 19de eeuw werd geboren, herken ik zijn gevoel. De tijdsbarema’s van moeder aarde lijken een beetje te trillen als je het vertelt. Er is een klein zwart gat op aarde waar je eventjes doorheenschuift, en midden in de 21ste eeuw sta je daar in je 19de-eeuwse jurk, met een kraag van rijk geborduurd katoen rond de hals en een zuchtje crinoline om de heupen. Het is alsof je zelf de paarden nog door de straat hebt zien gaan en de komst van de wasmachine als een moeilijke wijziging in het echtelijke geluk hebt doorstaan. Je weet hoe een 19de-eeuwse woning voelt, geurt en eruitziet, en als het over beide wereldoorlogen gaat, haal je zacht maar lankmoedig glimlachend even de schouders op. Alleen uit je simpele ‘ach ja, ’t is gepasseerd’ blijkt nog hoe groot de wanhoop is geweest. Met een grootvader uit de 19de eeuw ben je zelf een beetje een anachronisme van de huidige dag.

Mijn grootvader was daarnaast ook nog heel bijzonder. Omdat grootvaders dat per definitie zijn. Maar ook omdat hij op zijn beurt een anachronisme in zijn leven was, maar dan eentje uit de toekomst. Lang voor de mensheid het woord dioxine leerde kennen, verbood de grootvader zijn nageslacht al gelatine te eten. Want dat was van het slechtste van de beesten gemaakt en daar zouden we ziek van worden (ik schraap nog altijd alle blubber van gekochte aardbeientaarten en zal mijn kinderen ongetwijfeld hetzelfde leren doen). Boterhammen die in het zand waren gevallen, mochten we na een zachte klopbeurt gewoon verder opeten. “Om echt gezond te zijn moet je van alle slechte dingen een beetje binnen hebben” zei de grootvader. En er moet iets van waar zijn, want van zijn ruim 200 telgen tellende nageslacht is er geen enkele met een allergie. De grootvader teelde ook tomaten, als één van de eersten uit de buurt, met veel zorg en liefde, terwijl hij op zijn schouders het hoongelach van de buren torste. Het waren biologische tomaatjes, dat spreekt, want zelfs toen DDT was uitgevonden en de meeste boeren er zich royaal mee uitleefden, kreeg mijn grootvader nog altijd alles opgekweekt met de as uit de leuvense stoof, de tabak uit zijn pijp, het gruis van de koffie, en – inderdaad – urine.

Maar het is niet de bedoeling het levensverhaal van mijn familie uit de doeken te doen. Waar ik het eigenlijk over wou hebben, is een erfstukje van mijn grootvader dat enkele dagen geleden aan mij werd doorgegeven. En dat is dit:

Het titelblad van het boekje ontbreekt, waardoor ik geen idee heb wat de titel is of het jaar van uitgave (maar dat werd er in vroeger jaren ook niet systematisch opgezet). Wat ik uit de inhoud kan opmaken, is dat het een kruiden- en plantenboekje is, gesponsord door een fabricant van poedertjes en flesjes, die achteraan ‘zonder eenigen dwang tot kopen’ vermeldt wat hij allemaal in de aanbieding heeft. Een dergelijke belangenvermening zou nu onmiddellijk tot een parlementaire vraag en een bezwaarschrift bij de raad van state leiden, maar getuigt van een welgemeende bezorgdheid die pharma-producenten toen blijkbaar nog hadden. Ook de interdisciplinaire inhoud van het boekje zou de haren ten berde doen rijzen (of nee, tegenwoordig is interdisciplinariteit weer ‘in’ zeker?). Behalve een overzicht van de heilzame krachten van planten en kruiden vind je er ook wenken voor het algemene welzijn van de mens, tips voor het drachtig maken van koeien, en hele hoofdstukken behulpzaamheid over ‘het zoogen der kinders’.  Het is allemaal zo innemend, dat ik er wellicht een vast stukje van zal maken op deze blog. In afwachting van al dit moois, deel ik met jullie alvast deze nuttige handleiding voor het opstaan des morgens vroeg: