Overweging tot lezersbrief

De eerste deelreportage van Koppen gisteren stelde een nijpend probleem aan de kaak: de nood aan kinderopvang, bij tweeverdieners in het bijzonder, maar bij jonge ouders in het algemeen. Fijn dat dit wordt getoond.

Merkwaardigerwijs, echter, zag Koppen een noodzakelijk en oorzakelijk verband tussen de stijgende pensioenleeftijd in ons land, en de toenemende nood aan opvang. Dat grootouders kinderen opvangen, was blijkbaar een premisse die niet moet worden betwijfeld. En tweede schijnbare premisse: als die grootouders de kinderen niet meer kunnen opvangen omdat ze zelf nog aan het werk zijn, dan moeten we andere opvang creëren.

Maar is die opvang door grootouders wel zo vanzelfsprekend? Niet weinig grootouders zijn vragende partij om hun kleinkinderen op te vangen. Toch geldt dit niet voor alle grootouders. Sommigen zijn moe. Anderen hadden misschien op een andere manier van hun pensioen willen genieten. Nog weer anderen wonen te ver, zijn misschien te oud, zijn om andere redenen niet aanwezig. En geheel en al persoonlijk kan ik mij ook niet voorstellen dat wanneer ik op mijn 65^ste de ratrace van werk, carrière, opvoeding en hobby’s eindelijk overleefd zal hebben (op al deze vlakken is excelleren het codewoord), dat ik dan zal juichen wanneer mijn kinderen mij vragen: ‘Ma, pa, kunnen jullie vanaf nu de jongste op maandag naar de crèche brengen, de oudste op dinsdag en donderdag ophalen op school, hen op woensdag naar tekenles brengen, opvangen tijdens de pedagogische studiedagen, hen een week bij je thuis nemen met Pasen en liefst ook toch meerdere dagen in het groot verlof, en o ja, vanzelfsprekend ook in nood als ze ziek zijn bijvoorbeeld?”. Ik vrees dat een diepe zucht en enig rologen hun deel zal zijn. En waarom zou dat onterecht zijn? Mag een maatschappij die door de structuren van haar systeem (schooluren zijn niet afgestemd op werkuren, de verlofdagen van scholen overstijgen aanzienlijk die van het werkleven, enz.) de noodzaak aan kinderopvang creëert ervan uitgaan dat de mensen die reeds 40 jaar hebben bijgedragen tot het systeem, nu ook nog eens het gat van die kinderopvang gaan vullen?

Wat me tot de tweede premisse brengt: als ouders meer moeten werken dan hun kind op school is of in de opvang, waarom wordt dan alleen het aspect opvang onder de loep genomen? Misschien is het toch ook mogelijk om eens na te denken over de redenen van die noodzaak tot opvang. En misschien kan er dan eens worden nagedacht over ‘anders’ werken, in plaats van meer of minder. De 40-uren week bijvoorbeeld, schijnt onwrikbaar over 5 werkdagen te moeten worden gespreid. Stel dat er een mogelijkheid bestaat om die 40 uren over 4 dagen te spreiden, dan hebben beide partners elk één vrije dag per week waarin het kind niet naar de creche moet. Of, misschien haalbaarder voor schoolgaande jeugd, het omgekeerde: laat ouders hun vier-vijfde week over 5 dagen spreiden. Hier en daar bestaat deze optie ‘schoolurenweek’ al, maar het is zeker geen standaard mogelijkheid van het systeem. En precies het feit dat het geen standaard is, maakt dat kiezen voor een 4/5^de job voor vrouwen een beetje, maar voor mannen vooral als een zelfgerichte kaakslag wordt gezien. Als het moedwillig kiezen voor het einde van een carrière. Terwijl niet alleen de mensen die willen stijgen op de werkladder opvangproblemen hebben. Ook wie een standaard kantoorjob heeft zonder wens tot opklimmen, of wie in een ploegensysteem werkt, in de zorgsector, enz. moet goochelen met schooluren, sluitingsdagen van opvang èn – bovenal, maar niet genoemd – zijn persoonlijk geluk. Want al geeft zo’n job en de zelfontplooiing die ermee gepaard gaat inderdaad bijzonder veel voldoening, het feit dat je kind eeuwig gedoemd is tot voor- en naschoolse opvang (al dan niet door oma en opa) stemt, zeker in de eerste jaren, maar zelden tot tevredenheid. Bij dit alles hebben we het dan nog niet eens over de kosten gehad (ook na terugbetaling via de belastingen voor veel gezinnen een zware dobber) en de moeilijkheden voor opvangouders zelf (hun statuut, hun verloning, enz.).

Een lezersreactie is te beperkt om alle nuances op te vangen. En het aanbieden van meer flexibiliteit in de spreiding van de uren waarop je presteert voor je werkgever (thuiswerk en telewerk heb ik nog niet eens genoemd) is evenmin in alle het juiste antwoord op de vraag. Maar het zou al te gek zijn om niet minsten de paar mogelijkheden tot verbetering die er zijn niet onder de loep te nemen en kinderen nog meer en langer in de opvang te dwingen, als was het vanzelfsprekend.